In het kader van het project Wijkplaats met aandacht voor nieuwkomers in de IJmond, hielden we op 12 oktober een vertelbijeenkomst met Italiaanse gastarbeiders. Dit was in het Kennemermuseum waar ook een tentoonstelling is over nieuwkomers in de IJmond door de jaren heen.
De Italianen die wij deze middag hebben gesproken zijn rond 1960 gekomen en dachten niet langer dan twee jaar te blijven. Maar ze wonen er nog steeds.
Wie interesse heeft in het verslag van deze inspirerende middag met nieuwkomers van weleer, vraag ik contact op te nemen met Saskia Sluiter; sassart@hotmail.nl
Community buildingsproject IJmond
In 2014 begonnen we met het project Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal.
De roman van Conny Braam ‘De woede van Abraham’ was aanleiding om stil te staan bij de
geschiedenis van de IJmond. Tussen 1865 en 1876 is het Noordzeekanaal gegraven en dat
had nogal wat voeten in de aarde. Dit relatief rustige stukje Nederland met het slaperige
stadje Beverwijk en het dorp Velsen was grotendeels onbewoond en bestond uit duinen,
landgoederen en boeren bedrijven. In relatief korte tijd veranderde dit gebied tot een van de
dichtst bewoonde delen van Nederland. IJmuiden ontstond rondom de sluiswachtershuisjes
bij de sluizen in het kanaal. Toen eenmaal de Nederlandse Koninklijke Hoogovens zich
vestigde aan het kanaal, werd het een industrieel gebied en een van de dichtst bewoonde
gebieden van Nederland.
Hoe hebben de mensen zelf alle veranderingen ervaren? Hier hebben we aandacht aan
besteed via vertelbijeenkomsten, educatieve projecten en het maken van een documentaire
genaamd ‘Zicht op water’
Educatieve projecten
De educatieve projecten vonden zowel plaats op een middelbare school in Velsen als op verschillende basisscholen.
Op de middelbare school Het Vellesancollege hebben we een project gedraaid genaamd
‘Waren mijn voorouders kanaalgravers?’ Leerlingen uit de tweede klas hebben filmpjes
gemaakt met een ouder iemand die vertelde over hun jeugd in dit gebied. Ook hebben ze les
gekregen in omdraaitaal en hebben we een instructiefilm gemaakt over omdraaitaal met de
leerlingen. Er zijn ook filmpjes gemaakt over de toekomt van het gebied.
Ook op de Franciscusschool in IJmuiden en De Molenweid in Velserbroek zijn er door de
kinderen van de plusklas zelf filmpjes gemaakt waarin een ouderen vertelden over het leven
vroeger in de regio.
Daarnaast hebben alle klassen van de Franciscusschool meegedaan met het maken van
filmpjes waarin de geschiedenis van IJmuiden en Velsen is verbeeld. Kinderen speelden per
klas in een zelf gemaakt decor met poppetjes of vingerpoppetjes een deel van de
geschiedenis na. Alle filmpjes achter elkaar geven een beeld van de geschiedenis van
IJmuiden en Velsen sinds het graven van het kanaal in 1865.
Vertelbijeenkomsten
We hebben de geschiedenis van het gebied verdeeld in ‘stepping stones’ en over elke
stepping stone hebben we een vertelbijeenkomst gehouden, telkens op een andere locatie:
Over de kanaalgravers in de bibliotheek Velsen
Over de Visserij in het scheepvaartmuseum in IJmuiden
Over de komst van de Hoogovens in het Hoogovenmuseum
Over IJmuiden in de tweede wereldoorlog in buurthuis De Brulboei.
Over het verdwijnen van een deel van het dorp Velsen in het kanaal in het oude raadhuis
van Velsen.
En tot slot nog een vertelbijeenkomst in Velsen Noord over dit stuk van Velsen aan de
andere kant van het kanaal.
Steeds leverde deze bijeenkomsten boeiende verhalen op van betrokken inwoners. Zij
namen foto’s mee en het ene verhaal riep het andere verhaal weer op.
Documentaire ‘Zicht op water’
Dankzij de vertelbijeenkomsten hadden we bij elke ‘stepping stone’ mooie verhalen
opgeduikeld en leuke sprekers leren kennen. Deze vertellers hebben we gevraagd hun
bijdrage te leveren aan een documentaire over het gebied. In deze documentaire staat de
vraag centraal: Wat waren de gevolgen van het graven van het Noordzeekanaal? Dat is de
strekking van de film.
Met veel enthousiasme is de film een aantal maal in de regio vertoond, de première was in
Thalia in Oud IJmuiden. Daarna draaide de film twee weken in Het Witte Theater. Hij was
steeds uitverkocht.
Na een aantal weken op locatie vertoond te zijn is de film een aantal maal op TV Noord
Holland te zien geweest. Nu kun je hem bekijken op Youtube.
Doelstelling
Het doel was om de geschiedenis van dit gebied tot leven te brengen en de mensen uit de
regio hierbij betrekken. Alle onderdelen van dit project waren hierop gericht.
Veel mensen en veel kinderen zijn bij het project betrokken geweest, de film draaide in het
Witte Theater en was voortdurend uitverkocht. De filmpjes van de kinderen zijn vertoond in
de bibliotheek van Velsen. Al met al was het een groot succes.
Media
Het project heeft in alle fases veel media aandacht gehad in de regio.
In dit project is samengewerkt met:
Gaialab, Gaia Nuissl (vormgeving),
Filmblik, Marriet Haverkamp (filmpjes met kinderen),
Philming, Marieke Rodenburg (documentaire),
animaties in de documentaire van Ilja Beudel (geholpen bij vertelbijeenkomsten)
Mogelijk gemaakt door
Crowdfunding
Loodswezen
Sluizenbouwers
Tatasteel
VSB
Rotary
Producten
Documentaire Zicht op water
Films gemaakt door kinderen
Contact
Voor meer informatie over dit project kunt u contact opnemen met Pauline van Vliet via
projectleider@stichtingkist.nl
Niemand had in 1876, toen het kanaal geopend werd, kunnen bevroeden dat in de IJmond een zeer dynamische en veelzijdige samenleving en economie zou ontstaan. Hoe dit gegroeid is vertelt de film.
De film kost € 15,- (+ 2,35 portokosten) en is te bestellen bij de projectleider van Zicht op water, Pauline van Vliet, via mail: projectleider@stichtingkist.nl.
Rie van Schie schreef als eerbetoon aan de kanaalgravers van het Noordzeekanaal het volgende gedicht:
Project: Zicht op Water
Projectleider: Pauline van Vliet (Caleidoscoop).
In dit project zijn samen met inwoners van het Noordzeekanaalgebied de rijke
geschiedenis van het kanaal tot leven gewekt en vormgeven in een film.
Inwoners zijn betrokken met verhalenprojecten, educatieve projecten en het
filmproject. De film ‘Zicht op water’ laat zien hoe de IJmond veranderd is, sinds
de eerste schep het zand in ging voor het graven van het kanaal in 1865.
Sindsdien zijn er steeds andere groepen ‘vreemdelingen’ het gebied binnen
getrokken. Hun nazaten vertellen over de werelden die in de IJmond zijn
ontstaan. Heden en verleden wisselen elkaar af in de film, het veranderende
landschap wordt zichtbaar.
Momenteel zijn we druk bezig met de opnames van de film. Zo worden o.a. opnames van het baggeren bij de nieuwe sluizen afgewisseld met een interview met een 98- jarige die de tijd nog kent dat het kanaal twee keer zo smal was.
De heer Clots, de 98 jarige oud-ijmuidenaar. Helaas is de heer Clots kort na de opnames overleden. Wij zijn dankbaar dat hij nog veel van zijn verhalen heeft willen delen.
Marieke Rodenburg in veiligheidspak
Voor een scene over de Casa Marina en Arosa Sun, twee schepen die in de jaren zestig in het kanaal lagen om de eerste gastarbeiders voor De Hoogovens in op te vangen, zijn wij nog op zoek naar bewoners. Wie o wie kent Italianen of Spanjaarden die op deze boten hebben gewoond?
Twee ‘schepen’ vingen tussen 1960 en 1974 rond de 900 buitenlandse werknemers van De Hoogovens op. Deze eerste gastarbeiders kwamen dus letterlijk op het kanaal te wonen.
Marieke Rodenburg (http://www.philming.nl), Egon de Regt en Esther Maliepaard (http://www.enteroresc.com) helpen mee de film te realiseren. Marieke als co-regisseur en cameravrouw en Egon de Regt en Esther Maliepaard als animatoren. Met elkaar gaan we er een mooie film van maken.
Plan voor educatief project ‘Castricum in 1967’ wordt enthousiast ontvangen op basisscholen Castricum
De eerste basisscholen hebben zich aangemeld om volgend jaar mee te doen met het educatieve project ‘Castricum in 1967’. In dit oprichtingsjaar van De Werkgroep Oud Castricum zag het dorp er heel anders uit en waren de manier van leven, de normen en waarden en de kleding niet te vergelijken met die uit het heden. De leerlingen gaan dit onderzoeken in hun eigen buurt via interviews met buurtbewoners, het bestuderen van foto’s uit die tijd en zelf kleding uit 1967 maken. Ook de muziek van toen krijgt aandacht.
Met prachtige mozaïeken van o.a. het Rijksmuseum en Johan Cruijff was deze editie van de Limmer Bloemendagen opnieuw helemaal up to date.
Ook Stichting KIST was aanwezig. Cees van den Bergh, oud-voorzitter van de stichting Bloemendagen, nam filmmaakster Marriet Haverkamp “op sleeptouw” langs de prachtige mozaïeken. Hij introduceerde haar bij verschillende vrijwilligers die zich hard maken voor het voortbestaan van de Bloemendagen. Marriet werd geraakt door hun enthousiasme. In het filmplan dat nu wordt uitgewerkt zullen gemeenschapszin, traditie en de hang naar verbinding, ambacht & historie centraal staan. De film wordt volgend jaar uitgebracht bij het 65ste jubileum van de Limmer Bloemendagen.
Nadat de plusklasleerlingen van De Hoeksteen en de Franciscusschool hebben geholpen met het interviewen van mensen uit IJmuiden over het Noordzeekanaal, gaan alle klassen van de middenbouw van de Franciscusschool meedoen met het vormgeven van de film over de geschiedenis het kanaal.
Van elke periode maakt een klas een visuele voorstelling. De jongste kinderen (klas3a) hebben geleerd over de visserij en gaan nu vissersboten maken. Terwijl grotere kinderen (klas 5b) zich bezig houden met IJmuiden in de Tweede Wereldoorlog. Dit onderwerp maakt veel verhalen los over wat kinderen weten van opa’s en oma’s. Ze gaan het uitbeelden.
Klas 5a weet inmiddels heel veel over hoe de kanaalgravers leefden, zij verdiepen zich enorm in het leven van de kanaalgravers en schrijven er verhalen over. Ook dit wordt uiteindelijk visueel.
En zo is klas 3b bezig met wat er nu eigenlijk bij de Hoogovens gebeurt en klas 4a leert over het oude dorp Velsen dat in 1963 deels onder water verdween.
Klas 4b heeft ook een leuke uitdaging. Zij mogen hun fantasie de vrije loop laten en bedenken hoe je in de toekomst naar de overkant van het kanaal kan. Wat een feest is het te zien wat zij bedenken! Van een regenboogglijbaan tot een 3d-roltrap, van alles passeert de revue.
Inmiddels heeft ruim de helft van de klassen decors gemaakt van ‘hun onderwerp’. In de decors hebben ze poppetjes laten spelen en hun voorstellingen hebben we opgenomen op film. Keihard hebben de leerlingen gewerkt en de resultaten zijn er naar. De decors worden verwerkt in de uiteindelijke film ‘Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal’ die op 1 november 2016 in première zal gaan.
Het Vellesancollege in IJmuiden vond het hoog tijd worden dat tijdens het jaarlijkse ‘taaldorp’ project (een werkvorm op school waarin leerlingen de hele dag oefenen met het praten in vreemde talen) ook de zgn. “omdraaitaal” een plek zou krijgen. Deze unieke geheimtaal die in IJmuiden vanaf rond 1900 is gesproken dreigt verloren te gaan, dus de hoogste tijd om een nieuwe generatie ermee in contact te brengen.
Beleef Oud IJmuiden heeft lesmateriaal gemaakt en Stichting Kist heeft tijdens dit taaldorp-project gefilmd en nu is er een heuse instructiefilm voor iedereen die omdraaitaal wil leren.
De film zal 15 juni om vier uur in de bibliotheek van Velsen worden gepresenteerd in het bijzijn van de wethouder van Velsen. Iedereen die geïnteresseerd is in dit stukje IJmuidense cultuurgeschiedenis, wees welkom!
Zondag 15 november nodigt Stichting KIST iedereen uit om in de Grote Kerk van Beverwijk het muziektheaterstuk ‘De terugkeer van de kanaalgraver’ te komen bekijken. Piet Paree en Frank Edam weten op overtuigende wijze de tijd dat het kanaal gegraven werd tot leven te wekken. Als kanaalgraver doet Piet Paree uit de doeken hoe het dagelijks leven was rond 1865, hoe hij met de schep van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat in het duin aan het zwoegen was. Voor een hongerloontje. Op een dag was er helemaal geen loon meer, dat pikte de kanaalgravers natuurlijk niet…u ziet het allemaal in de voorstelling.
Stichting KIST is een non-profitorganisatie die aan de hand van historische gebeurtenissen de geschiedenis van een gemeenschap tot leven wil wekken, en daarmee de verbondenheid binnen zo’n gemeenschap wil bevorderen. ‘Op dit moment doen we dat met een filmproject over de geschiedenis van het Noordzeekanaal’, zegt Pauline van Vliet, projectleider van Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal. ‘Samenwerken met bewoners in de IJmond staat centraal in ons project. Met elkaar de geschiedenis rond het kanaal onderzoeken verbindt mensen hier in de regio’.
Pauline van Vliet: ‘Wat ik fascinerend vind aan de IJmond is dat het nu een dichtbevolkt gebied is met veel economische bedrijvigheid, terwijl het nog maar zo kort geleden een verlaten duingebied was. Er varen grote schepen, een immens grote fabriek bepaalt de skyline. In dit gebied is echt sprake van een breuk met het verleden. Veel mensen die hier kwamen wonen waren pioniers. Daar wil ik graag een film over maken en mensen hiervan bewust maken’.
Zondag 15 november om vier uur in de Grote Kerk komen de bezoekers alvast in de stemming. Deze voorstelling wordt u gratis aangeboden. We informeren u tevens over het filmproject en wat we nog meer in petto hebben rond ‘Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal.’ Welkom!
Tijdens de vertelmiddag over de visserij waren er zo’n vijftig belangstellenden in de kantine van het Zee- en havenmuseum. Het duurde even voordat men spontaan opstond en de microfoon pakte, maar toch kwamen al snel de verhalen los.
Theo werkte in de bouw, maar was stiekem ook kaairidder. Na het werk of bij vorstverlet kon je in de haven goed bijverdienen.
In IJmuiden kon alles, je kon altijd werken als je wilde: trawlers schilderen, werken op een baggerschip of in de kolenhandel. Soms werkte je ook op de naam van iemand anders. Er waren zoveel bedrijven, je kon overal werken.
In de vishal gebeurde van alles. Op alle manieren werd er vis ‘geronseld’ en meestal was dat de beste vis. Kaairidders verdienden meer naast het werk. Ze gingen met een heel wijde overall het ruim in en kwamen twee keer zo dik weer naar boven. Er zat vooral dure vis in de overal, zo op het blote lijf. Ze verkochten dit bij hun ‘adresjes’ en hadden een welkome aanvulling op het salaris.
In IJmuiden was het ‘roven en stelen’.
Jan Zwanenburg legt uit hoe de porder werkte. Dat waren de mannen die de kaairidders wakker porden als ze midden in de nacht aan het werk moesten. Slechts enkele mensen hadden telefoon, de porder, zoals Jan Schaap, had er een. Hij kreeg telefoon als er gemeld werd dat er een schip binnen zou komen. Dat was zondagavond tien uur ’s avonds of ’s nachts om twee uur. Jans vader was porder. Hij drukte op de deurbel bij de kaairidders en gooide een steentje tegen het slaapkamerraam als hij niet wakker werd. Soms kwamen ze ook op zondagmiddag langs en staken bijvoorbeeld twee vingers op als het schip om twee uur werd verwacht.
Ans Schouten de Baare is dochter van een visserman, ze vertelt dat haar vader altijd weg was, je had eigenlijk geen vader. Alleen op zondag was hij thuis. Dan gingen ze ’s morgens naar de kerk en ’s middags een kantje maken (langs de kade wandelen). Vader moest vroeg naar bed om ’s nachts alweer uit te varen. Als ze uit school kwam ging ze altijd kijken of haar vader er was. Dan kwam je langs de haven en daar was altijd iets te doen. Je kon bij iedereen terecht en er was veel saamhorigheid. Je kwam bij iedereen over de vloer en iedereen was oom of tante. ‘We waren schatrijk, want we hadden niets.’
Bij Zeeman mochten we als kinderen voor 10 cent televisie kijken of een middagje spelen bij de kinderen die veel speelgoed hadden. Moeder was vader en moeder in een. Op Vaderdag kreeg moeder een grasmaaimachine. Vader kreeg radio op zee. ’s Avonds voor het slapen gaan, mochten de kinderen voor de radio zitten en konden we even met vader praten. Vader had het ook zwaar, maar dat realiseerden we ons als kinderen niet.
De Italianen die wij deze middag hebben gesproken zijn rond 1960 gekomen en dachten niet langer dan twee jaar te blijven. Maar ze wonen er nog steeds.
