In 1865, voordat het Noordzeekanaal werd aangelegd, was Velsen een klein dorp in de duinen met een enkele schelpenboer en een duinpieper. Tegenwoordig is het stuk land tussen de Noordzee en het IJ het tweede zeehavengebied van Nederland waar enorme schepen door varen. Wat is er veranderd vanaf het moment dat de eerste kanaalgraver zijn schep in het zand zette tot nu? Hoe hebben de omwoners de grootscheepse veranderingen beleefd die de aanleg van het Noordzeekanaal met zich meebracht? In ‘Graven naar het Verleden van het Noordzeekanaal’ willen we samen met inwoners van het Noordzeekanaalgebied de rijke geschiedenis van het kanaal tot leven wekken. En vormgeven in een film.
We betrekken inwoners met verhalenprojecten, educatieve projecten en het filmproject. We richten ons daarbij op de gemeenten die langs de monding van het Noordzeekanaal liggen; daar waar het graven begon. Dit zijn de IJmond-gemeenten Velsen en Beverwijk. Onder de gemeente Beverwijk valt ook Wijk aan Zee. Velsen bestaat uit 7 kernen: IJmuiden, Driehuis, Santpoort-Noord, Santpoort-Zuid, Velserbroek, Velsen-Noord en Velsen-Zuid.
Het community-buildingsproject ‘Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal’ heeft al veel interessante filmpjes opgeleverd. De meeste zijn met of door kinderen gemaakt. Ze zijn te zien via het YouTube kanaal van Stichting KIST .
Daarnaast zijn er vijf vertelbijeenkomsten geweest over vijf belangrijke momenten in de geschiedenis van het gebied.
1865; de eerste schep gaat in het zand om het kanaal te graven, gesprekken met nazaten van de kanaalgravers
1887; het ontstaan van de vissershaven en een unieke cultuur, gesprekken met mensen die werkzaam zijn geweest in de visserij
1924; de komst van de industrie, gesprekken met de eerste (migranten) arbeiders van de hoogovens
1940; de Duitse bezetting, gesprekken over het verdwijnen van oud-IJmuiden en de bezetting
1963; het verdronken dorp Velsen gesprekken met oudbewoners van dit unieke pittoreske dorp.
De film is met mensen uit de IJmond gemaakt. Veelal mensen met verhalen die gevonden zijn bij de vertelbijeenkomsten. De film gaat op 6 november in première in het Thaliatheater en is getiteld:
Zicht op water
Over de geschiedenis van het Noordzeekanaal
In de film ‘Zicht op water’ krijg je te zien hoe de IJmond veranderd is sinds de eerste schep het zand in ging voor het graven van het kanaal in 1865. Sindsdien zijn er steeds andere groepen ‘vreemdelingen’ het gebied binnen getrokken. Hun nazaten vertellen over de werelden die in de IJmond zijn ontstaan. Heden en verleden wisselen elkaar af in de film, het veranderende landschap wordt zichtbaar. Niemand had in 1876, toen het kanaal geopend werd, kunnen bevroeden dat in de IJmond een zeer dynamische en veelzijdige samenleving en economie zou ontstaan. Hoe dit gegroeid is vertelt de film.
Wilt u graag meer informatie? Dan kunt u contact opnemen met projectleider Pauline van Vliet van Stichting KIST, E: info@stichtingkist.nl of T: 06 166 25 571.
Verhalenprojecten met ouderen in IJmond-gemeenten
Met oudere inwoners van de IJmond hebben we nu een tweetal verhalenprojecten uitgevoerd. We vragen hun naar hun jeugdherinneringen in relatie tot de ‘stepping stones’ momenten. Hoe was het om op te groeien in een veranderende omgeving? Hoe zag de IJmond er toen uit en wat voor impact hadden de veranderingen op hen en hun ouders?
De persoonlijke verhalen worden gebruikt in de film. De verhalen van de ouderen gaan vooral over de laatste 60/70 jaar zullen gaan en leveren daardoor interessante informatie op over de sociaal-economische gevolgen van de bouw van het kanaal. Er zijn al mooie verhalen verzameld over de Tweede Wereldoorlog en het Noordzeekanaal en over de tijd van de kanaalgravers.
Verhalen over WO II en Noordzeekanaal
Mooie en persoonlijke verhalen kwamen op 16 februari het buurthuis de Brulboei naar boven. Met ongeveer vijftien mensen waren we bijeen gekomen om ervaringen uit te wisselen over IJmuiden in de Tweede Wereldoorlog.
Een bezoeker hoorde ’s nachts auto’s stoppen bij de buren, gebonk op de deur en een kind ‘papa, papa’ roepen. Dit geroep en geschreeuw hielp niets, de vader werd gedwongen mee te gaan en werd in Duitsland te werk gesteld. Dat zal hij nooit vergeten.
Iemand anders vertelde het droevige verhaal van een Joodse familie. Dit gezin was in IJmuiden op zoek naar een boot om naar Engeland te varen. Het was tijdens de eerste oorlogsdagen in mei 1940. Helaas was er geen boot beschikbaar. Dit droevige lot dreef het gezin tot de afschuwelijke beslissing om zelfmoord te plegen. Het graf ligt in Velsen.
Gelukkig hadden de deelnemers ook goede herinneringen aan deze periode zoals de vele speelveldjes die er waren vlak na de oorlog. Huizen die in de oorlog waren afgebroken, werden niet weer opgebouwd waardoor er overal kale veldjes ontstonden. De kinderen hadden daar de tijd van hun leven.
De verhalen die we gehoord hebben zullen we gebruiken in het filmscript van ‘Graven naar het verleden van het Noordzeekanaal’. Een aantal deelnemers gaan we interviewen, bijvoorbeeld de meneer van 97 jaar die zijn hele leven op een vletter heeft gevaren in het Noordzeekanaal. We horen graag meer van zijn verhalen.
De tijd van de kanaalgravers
Op woensdag 18 maart hadden we een mooie vertelbijeenkomst in de bibliotheek van Velsen. Ongeveer vijfentwintig mensen zijn gekomen om te luisteren en vertellen over de periode van de kanaalgravers. Wat is er van deze tijd tussen 1865 en 1876 bekend uit overlevering?
Diverse nazaten konden vertellen hoe hun voorouders hier naar toe gekomen waren uit Drenthe, de kop van Noord-Holland of Duitsland. Een voorvader was postbode en kwam helemaal uit Drenthe met het nieuws dat een kanaalgraver vader was geworden. Vervolgens bleef hij zelf ook maar, er was geen geld meer om terug te gaan naar Drenthe. Een ander was elf jaar toen hij hier met de andere kanaalgravers ging werken vanuit Aartswoud. Hij kwam mee met zijn ooms en mocht de karren smeren waarmee het zand werd afgevoerd.
En zo kregen we stukje bij beetje een beeld van die barre tijd dat ze met de hand het kanaal aan het graven waren.
Die tijd kwam helemaal tot leven toen Piet Paree, een toneelspeler die vele schoolklassen als kanaalgraver toespreekt in het Zee en havenmuseum, ons mee nam in zijn verhaal. Daarna vertelde Cor Oudendijk, de kersverse voorzitter van het Zee- en havenmuseum, over ‘de koe van de Breesaap’. Deze koe is ook te zien, Adrie heeft tekeningen gemaakt van wat er vertelt werd en heeft deze koe prachtig vast gelegd.
Al met al was het een veelkleurige middag waar iedereen met een goed gevoel op terug kijkt.
Educatieve projecten met scholieren in IJmond-gemeenten
Onlangs is het eerste educatieve project ‘Waren mijn voorouders kanaalgravers?’ afgerond op het Vellesan College.
Vellesan College
In de voorbereidende geschiedenislessen op het Vellesan College in maart en april zijn de leerlingen begonnen met graven naar het verleden van het Noordzeekanaal. de leerlingen deden onder meer onderzoek naar hun familiegeschiedenis. Een lezing over de IJmuidense ‘omdraaitaal’ was ook onderdeel van het programma.
In een projectweek in mei hebben de leerlingen filmpjes gemaakt over hun familiegeschiedenis en de verbondenheid met IJmuiden. Ook werden IJmuidenaren met een verhaal over het Noordzeekanaal of de geschiedenis van IJmuiden geïnterviewd en gefilmd.
De tentoonstelling met filmpjes en posters werd op 13 juni 2015 uur officieel geopend in de Centrale Bibliotheek van Velsen. De tentoonstelling is vervolgens tot eind juni te bewonderen geweest.
Lees meer…
Hiervoor hebben de leerlingen interviews afgenomen bij tien Castricummers die daar verbleven tijdens de politionele acties eind jaren ’40.
