wijkplaats

De IJmond: smeltkroes en toevluchtsoord
Van 24 september 2016 tot 30 januari 2017 werd in Beverwijk en Velsen-Noord een bijzonder project uitgevoerd. Onder de noemer ‘WijkPlaats’ is een serie manifestaties georganiseerd om de actuele problematiek van autochtone Nederlanders en nieuwkomers te belichten en in een historisch perspectief te plaatsen. De programma’s waren divers en aanstekelijk. Van de historische tentoonstelling WijkPlaats – die liet zien dat de IJmond al eeuwenlang een toevluchtsoord is voor mensen uit alle delen van de wereld -, performances, films, documentaires, een workshop, tot en met een muziekavond en een festival. Telkens werd de verhouding tussen nieuwkomers en autochtonen op verfrissende wijze benaderd. Daarnaast vonden er onder de subtitel ‘Ontmoetingen’ verschillende zogenaamde randprogramma’s plaats waarbij bezoekers kennismaakten met voor hen ‘nieuwe’culturen.

Terugblik
WijkPlaats ontwikkelde zich op de grondslagen van een eerder plan: ‘Kibboets Beverwijk’. Dit betrof een project over jonge Joodse vluchtelingen die vlak voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog in een kibboets in Velsen-Noord neerstreken. Het doel was om de drijfveren van deze groep bijna vergeten idealisten zichtbaar te maken en aan de actualiteit te ‘spiegelen’. Een selectieve groep kunstenaars (vijftien personen) werd gevraagd om op basis hiervan een eigentijdse verbeelding te geven. De realiteit bepaalde echter anders, zoals zo vaak. Najaar 2015 wordt de wereld geconfronteerd met een stroom van vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika. De problemen die de opvang van vluchtelingen met zich meebrengt, zet het prille project Kibboets in een ander daglicht. Het idee werd bijgesteld door de oorspronkelijke opzet te verbreden. De focus verschuift naar de smeltkroesfunctie die de IJmond van oudsher heeft. De belangrijkste vraag wordt: Wat is de geschiedenis van al die vluchtelingen, gastarbeiders en gelukzoekers in de regio? Hoe verliep de opvang van ‘inwijkelingen’ in het verleden? Hoe wordt de problematiek in een breder kader geplaatst? Hoe houden we in een almaar verhardend debat openingen en ruimte voor wederzijds begrip?

De oogst
Plannen kunnen nog zo mooi en bevlogen zijn, uiteindelijk zijn het de resultaten die tellen. Wat dat betreft was de organisatie zeer tevreden. De doelstelling en het streven was om met WijkPlaats de inwoners van de IJmond met elkaar in gesprek te laten komen en zo wederzijdse angsten en grieven weg te nemen. Een goede voedingsbodem, voor het kweken van begrip en acceptatie tussen autochtone Nederlanders en nieuwkomers. Deze doelstelling is ruim behaald. En wel door de organisatie van de hierna volgende programma’s en activiteiten. Mooi is bovendien dat WijkPlaats op de lange termijn ‘doorwerkt’. Regelmatig wordt nog op positieve wijze aan het project en de verschillende onderdelen gerefereerd.

Programma en activiteiten
 Tentoonstelling ‘Wijkplaats’ in museum Kennemerland gedurende de gehele looptijd van het
project (24 september 2015 – 30 januari 2016). De tentoonstelling overziet een periode
vanaf 1914 tot de jaren negentig van de vorige eeuw wanneer de IJmond zich openstelt voor
nieuwkomers:

- 1914-1918 – Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog
- 1933-1940 – Joodse vluchtelingen in de jaren dertig
- 1945-1955 – Repatriëring van Indische Nederlanders
- 1955-1965 – Gastarbeiders uit Italië en Spanje
- 1956 – Hongaarse vluchtelingen
- 1979-1981 – Bootvluchtelingen uit Vietnam
- 1985 – Vluchtende Tamils uit Sri Lanka

 Ontmoetingen met oudere nieuwkomers in het verlengde van de tentoonstelling onder leiding van historica Pauline van Vliet.
 Filmverslag van een Performance over gangbare vooroordelen over nieuwkomers door kunstenaar Marieke Warmelink.
 Markeringhappening in Velsen-Noord van de plek waar ooit het huis stond waarin ‘Kibboets Beverwijk’ gevestigd was met een lichtobject van kunstenaar Bas Bossinade
 Lezing over het onderzoek van Saskia Sluiter en Roel van Gulik naar de geschiedenis van Kibboets Beverwijk.
 Fotografieworkshop door Sanna Gertenbacht met leerlingen van de Internationale Schakelklas van het Kennemer College waarvan de resultaten zijn tentoongesteld in het stadhuis van Beverwijk.
 Vertoningen van:
o ‘My own private war’ van documentairemaker Lidija Zelowic met een diepgaand nagesprek onder leiding van antropologe Ilja Beudel.
o Gefilmd document ‘Kibboets Beverwijk’ door Saskia Sluiter.
 Renkonti-festival in de Grote Kerk van Beverwijk georganiseerd door Syriër Wissam Hema en
Nederlander Jurre Jansen waarbij alle zintuigen aan bod komen door de medewerking van muzikanten, theatermakers en het genot van heerlijk eten.
 Liedjesprogramma. Het Ensemble WaZco vertolkt liedjes uit het repertoire van o.a. Ronny
Tober, Ramses Shaffy, Lori Spee waarvan de wortels minder Nederlands zijn als vaak wordt
voorondersteld.

In het boekje Boekje_Wijkplaats_ (klik op tekst) worden programma en activiteiten uitgebreid beschreven en kunnen de foto’s bekeken worden.

Samenwerkingsproject
WijkPlaats is een samenwerkingsproject geweest van Stichting KIST en Museum Kennemerland.
Stichting KIST was de subsidieaanvrager en daarmee de direct verantwoordelijke partij voor de
subsidiënten. Het project kon worden uitgevoerd dankzij de ruimhartige ondersteuning van de
gemeente Beverwijk, gemeente Velsen, het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB-fonds.

Betrokken personen en organisaties
Voor stichting KIST zijn curator Saskia Sluiter en zakelijk leider Hans Turlings verantwoordelijk.
Bovendien tekenden zij voor de uitvoering van het gehele project, inclusief het randprogramma. Ze waren tevens verantwoordelijk voor de samenwerking met de tentoonstellingscommissie (Jan de Wildt, Roel van Gulik, Willeke Vrij, Theo Vessies) en vrijwilligerscoördinator Ineke van Santen van Museum Kennemerland.
Een bijzondere coöperatie kwam tot stand bij de organisatie en uitvoering van het Renkonti-festival. Inhoudelijk en organisatorisch waren Wissam Hema en Jurre Janssen hiervoor verantwoordelijk.
De samenwerking met Jacky de Vries en Ab Winkel over het muzikale slotprogramma mondde uit in optredens waarbij immigrantenliedjes werden vertolkt. Hiervoor zochten we contact met het
ensemble WaZco in de persoon van Ton Duin. Uitwerking en organisatie van de diverse onderdelen verliepen prettig en soepel.
Daarnaast vond er voor de uitvoering van de fotoworkshop voor de ISK-leerlingen nog samenwerking plaats met twee docenten van de ISK van het Kennemer College, Jacqueline Duvalois en Joke Guillot.
Bovenal hebben we intensief samengewerkt met verschillende professionals: historica Pauline van Vliet, fotograaf Sanna Gertenbach, kunstenaar Marieke Warmelink, kunstenaar Bas Bossinade en antropoloog Ilja Beudel. Hun tomeloze inzet en verfrissende inzichten leverden een onmisbare
bijdrage aan de goede resultaten van WijkPlaats.

Er is een boek verschenen van Saskia Sluiter, deze is hier te bestellen.